ابزار های مناسب برای موفقیت در خوشنویسی کدام است؟

انجام هر کاری نیازمند به امکانات و وسایل مناسب آن است؛ از جمله خوشنویسی. ابزارهای خوشنویسی همواره کلیدی موثر در ایجاد صحنه های هنری خطاطی بوده اند، کماکان که ابزارهای خوشنویسی خوب، به اصطلاح مشوقی است برای پیشرفت بیشتر خوشنویس. در این مقاله سعی داریم تا با برخی از ابزارهای خوشنویسی آشنا و نکاتی را نیز در پی خرید آنها بدانیم.

چرا خوشنویسی نیاز به ابزار دارد؟

خوشنویسی از جمله هنرهای کهن ایرانی است. ایرانیان همواره در پی خلق آثار هنری فراوانی به وسیله سه تا از ابزارهای خوشنویسی از جمله : قلم، کاغذ و مرکب داشته اند که بی شک تلاش های گذشتگان در این عرصه سبب خلق آثاری شد که آوازه آن در جای جای جهان پیچیده شده است. از شرق تا غرب عالم در موزه های مختلف این آثار گرانبها، همچون خورشید، نوربخش مکان ها و اماکن بوده است. سه عنصر قلم و مرکب و کاغذ پایه اساسی و از لوازم خوشنویسی این هنر ظریف می باشد.  هرچند که ناجوانمردی است در حق این هنر عظیم که در اینجا از عناصر اراده و پشتکار یاد نکنیم. عناصری که  بدون آن، اثر هنری که هیچ، زندگی نیز ادامه نخواهد یافت. عناصر داروگری که ذات مقدس پروردگار در این انسان زیباطلب  قرار داده است که با آن، زیبایی را که خود از صفات خداوند است را در این دنیا به ارمغان بیاورد. حال می‌دانیم که لازمه خلق یک اثر، وجود منابع تامین کننده آن است. ازمنابع اصلی و ابزارهای خوشنویسی نیز سه عنصر قلم، کاغذ و مرکب است. قلمی که نقش انتقال جوهر یا مرکب را بر روی صفحه کاغذ به عهده دارد. نقشی که گاه با لباسی از جنس چوب و فلز و یا پلاستیک و شیشه و یا... نقش ایفا می کند. مرکبی که تا نباشد رقص قلم بر روی کاغذ بی حاصل است. مرکبی که رنگ های گوناگونش همواره زینت بخش صفحات کاغذ بوده است. اما امان از صفحه کاغذ که نه تنها جوهر، بلکه احساسات و عواطف، نقش بخش صفحه پاک و بی نقش و نگار آن است.

ابزارهای خوشنویسی کدامند؟

قلم و کاغذ و مرکب سه ابزار اصلی این هنر هستند. این سه ابزار خود دارای نکاتی هستند که سبب خلق هرچه بهتر یک اثر می شوند. هر کدام از آن بخش هایی دارند که نقش آسان سازی در استفاده و بهره  بهتر از آن را ایفا می کنند.

قلم خوشنویسی

منظور از قلم در خوشنویسی ابزاری است که جوهر را به صفحه کاغذ منتقل می کند؛ به عبارت بهتر وسیله ای است که با آن می نویسیم. یعنی قلم به معنای عام و جامع آن. با این وجود، قلم می تواند قلم نی باشد و مداد و یا خوشنویس باشد و خودکار و  یا... قلم های خوشنویسی نقش بسیار کلیدی را در این عرصه دارند چراکه بدون آن نمی توان خطاطی کرد. به همین منظور در تهیه لوازم خوشنویسی بایستی به نکات مهمی دقت داشته باشید.

قلم نی

قلم های خوشنویسی انواع مختلفی هستند که به نوعی اصلی ترین و قدیمی ترین و یا بهتر است بگوییم سابقه دار ترین آنها قلم نی است. قلمی چوبی از جنس که در گذشته بیشتر برای کتابت قرآن و نوشتن نامه ها و... استفاده می شده است. قلم نی همواره افراد زیادی را در طلب لذت نوشتن با خویش به خوشنویسی دعوت کرده است که این موضوع از استفاده فراوان از آن به عنوان لوازم خوشنویسی در صده های اخیر  قابل مشاهده است. قلم نی خود انواع مختلفی دارد که از مرغوب ترین آنها برای ریز نویسی قلم نی دزفولی و شوشتری پیشنهاد و همچنین برای درشت نویسی قلم نی خیزران توصیه می شود.

خودکار و مداد

دو نوع دیگر از قلم های خوشنویسی که بیشتر به افراد طالب زیبا نویسی توصیه و بکار برده می شود. تفاوت این دو با قلم نی نحوه استفاده و هدف استفاده از آن است. قلم نی بیشتر در زمان حال برای خوشنویسی ادعیه و اشعار و... و در گذشته نیز نقش کنونی مداد و خودکار را ایفا می کرده است که به طوری کلی برای نوشتن هرچیزی به کار می رفته است. اما خودکار و مداد امروزه استفاده های فراوانی دارند که می توان دوباره گفت برای نوشتن هر چیزی از این ابزارهای خوشنویسی استفاده می شود. حال یکی از استفاده های مفید این دو، خوشنویسی است که جدیدا طرفداران فروانی نیز در این عرصه پیدا کرده است. خوشنویسی با خودکار در حال حاضر از آموزش های مطرح هنری می باشد که مجموعه خطاطیست با برداشتن گامی بلند در این عرصه، یادگیری خوشنویسی با خودکار را به طور بسیار ساده و روان با ویدیو های آموزشی با کیفیت و مجازی به طور احسن آموزش داده است، از جمله این دوره های اموزشی میتوان به دوره خط نسخ ، خط لیلا ، خط دوئل و...اشاره کرد.

مرکب

یکی دیگر از عناصر مهم درلوازم خوشنویسی با قلم، مرکب است. مرکب خود دو نوع است؛  مایع و خشک. امروزه بیشتر خوشنویسان از نوع مایع مرکب استفاده می کنند. مرکب های مایع رنگ های گوناگونی دارند که می توان آنها را تهیه و استفاده کرد؛ اما به طور کلی امروزه بیشتر از مرکب های مشکی و سپس قهوه ای استفاده می شود. بهتر است بدانید که بهترین نوع مرکب در ابزارهای خوشنویسی، مرکبی است که در عین پر رنگی و غلظت به همان اندازه دارای کشش قابل قبولی باشد.

 دوات

از دیگر ابزارهای خوشنویسی ،دوات یا جوهر دان ظرفی است با اشکال گوناگون که وظیفه نگه داری مرکب را دارد. دوات ها در طرح های مختلف ساده ی پلاستیکی تا فلزی و فانتزی و... ارائه می شوند. اما از نکات ریزه کاری دوات، استفاده از دوات مسی است. به گفته اساتید خوشنویسی، ظروف مسی باعث سالم ماندن مرکب می شود چراکه یون های مس از کپک زدن مرکب جلوگیری می کند.

لیقه

در درون دوات یا جوهر دان، نخ یا الیاف ابریشمی است که به آن لیقه می گویند. لیقه های موجود در بازار در حال حاضر دو نوع ابریشم طبیعی و مصنوعی است که می توان از آن استفاده کرد. لیقه های پنبه ای نیز نوعی دیگر از انوع لیقه در لوازم خوشنویسی هستند. کار اصلی لیقه جلوگیری از ریختن مرکب از داخل دوات و همچنین کنترل میزان برداشت مرکب با قلم نی از درون دوات است.

زیردستی

ابزاری است پرکاربرد برای بهتر و راحت تر قرارگرفتن نوک قلم بر روی کاغذ که  به آن زیرمشقی نیز می گویند. جنس زیرمشقی ها اصولا چرم های نرم و صاف و یا بعضا چرم های مصنوعی نیز به کار می باشد. بهتر است که برای راحتی نوشتن یک زیرمشقی تهیه کنید اما برای شروع کار حتما نیاز به خرید آن نیست. شما می توانید برای زیر دستی از چند لایه روزنامه به روی هم استفاده کنید. بعضی از سررسید ها نیز با مشخصات یک زیردستی خوب که اشاره کردیم همخوانی دارد، پس می توانید از آن سررسید نیز به عنوان یک زیردستی استفاده کنید.

قلمدان

از ابزارهای خوشنویسی بسیار زیبا و جذاب که برای نگهداری چند ابزار کوچک خوشنویسی استفاده می شود. اگر بخواهیم به زبان ساده تر بگوییم یک نوع جامدادی سنتی است. جعبه ای از جنس چوب یا مقوا که برای نگهداری و حمل و نقل چند قلم نی، یک دوات کوچک، قاشقک مخصوص ریختن مرکب در دوات، چاقوی قلمتراش، قیچی، قلم مو و...  استفاده می شود. همواره قلمدان های چوبی، با نقش  های سنتی و زیبا طراحی می شده اند که به نوعی از زیباترین ابزارهای خوشنویسی  نیز محسوب می شود. این نوع نقوش بیشتر از پرندگان و گیاهان و نقوش هندسی تشکیل شده اند. قلمدان ها معمولا دارای دو بخش هستند؛ بخش داخلی که همچون جعبه ای است بدون در و بخش بیرونی یا همان روپوش قلمدان که بخش داخلی را در درون خود قرار داده است. پیشتر قلمدان ها با هنر منبت کاری مزین می شده اند و  نقاشی ها و مینیاتور های گرانبهایی نیز  بر روی آنها نقش داشته است. قلمدان های اولیه، فولادی و اغلب سنگین بودند. به همین دلیل به مرور ساخت قلمدان های سبک تر چوبی و کاغذی متداول شد. قلمدان های کاغذی با استفاده از خمیر یا لایه های نازک کاغذ و چسب های گیاهی ساخته شده اند. پس از ساخت قلمدان خام (بوم سفید) که جذابیتی نداشت کار به طراح و نقاش سپرده می‌شد تا با هنر خویش قلمدانی در شأن کاتب بسازد. بنابراین یکی از مهمترین روش هایی که سازندگان قلمدان برای تزیین نمونه های چوبی و کاغذی به کار بردن شیوه مورد استفاده در ساخت و تزیین جلد های لاکی بوده است. نمونه های تزیین شده این قلمدان ها که از دوره صفوی به جامانده بخش مهمی از هنرهای سنتی ایران در ابزارهای خوشنویسی را تشکیل می‌دهند.

قلم تراش

چاقویی است ظریف و بسیار تیز که کاربرد آن  برای تراشیدن و قط زدن نوک قلم می باشد. اندازه قلم تراش ها تاحدی گوناگون می باشد به در انواع یک تیغه و دو تیغه تولید می شوند. این ابزار متشکل از تیغه ای است که می توانید با فرم و شکل خاصی که دارد، به اصلاح سر قلم نی بپردازید.  بهترین جنس برای تیغه قلم تراش ها، فولاد خشک و سخت است.

قط زن

ابزاری است که در مرحله پایانی تراش نوک قلم به کار می آید. به نوعی این وسیله مهر خاتمی بر پایان کار اصلاح قلم نی است. طریق کاربرد آن این است که بعد از تراشیدن قلم نی، نوک آن را به روی این وسیله قرار داده و با یک فشار نهایی و ناگهانی در زاویه مطلوب قطع می کنند. بالطبع قط زن بایستی از جنس سخت و غیرمنعطف ساخته شده باشد و در عین حال در برابر قلمتراش باید به گونه ای باشد که تیغ آن آسیب نبیند. بهترین نوع قط زن، جنس چوبی آن است که در بین آنها چوب شمشاد و چوب عناب توصیه می شود.

سنگ تیزکن قلمتراش

سنگی است در جهت تیزکردن چاقوی قلمتراش. در گذشته از سنگ های رومی و حجازی برای این کار استفاده می شده است. امروزه از سنگ های صنعتی نیز برای این کار استفاده می شود.

ابزار بهم زدن لیقه و مرکب (ملواق)

ابزاری است با سری پهن و دسته هایی مخروطی که برای بهم زدن لیقه و مرکب به کار می رود که از ابزارهای خوشنویسی به شمار می رود. جنس آن نیز بیشتر از جنس چوب آبنوس است.

قاشق مخصـوص آب ریختـن در دوات (مسقاه)

وسیله ای است که با آن به مقدار کافی آب در دوات می ریزند. این آب بهتر است که جوشیده ی سرد باشد و یا آب مقطر، اما در درجه والاتر  از  آب، گلاب و آب ریحان  است که برخلاف آب باعث فاسد شدن مرکب نمی شود.

پارچه ابریشمی دو رویه

از جمله ابزارهای خوشنویسی فرعی است که یا پارچه ای است ابریشمی یا پشمی دورویه و رنگین که کاتب بعد از پایان نوشتن، زبانه یا نوک قلم را به وسیله آن پاک می کند تا مرکبی به قلم نماند و خشک نشود.

ابزار مناسب خوشنویسی را از چه جایی بهتر است تهیه کنیم؟

تهیه کردن ابزار ها ی خوشنویسی و وسایل اصلی و غیر تقلبی همواره دغدغه افراد بوده است. مردم روزانه تلاش های فراوانی برای اکتساب پول و دارایی به خرج می دهند و بالطبع دوست ندارند پولشان را با خرید وسایل کیفیت پایین و تقلبی هدر دهند. خرید وسایل خوشنویسی خوب نیز برای یک خوشنویس و هنرجوی خوشنویسی یکی از مهمترین دغدغه ها می باشد. در پی سهولت بیشتر مخاطبین و هنرجویان و همچنین اطمینان بیشتر جهت ابزار های با کیفیت و درجه یک مجموعه خطاطیست با افتتاح فروشگاهی آنلاین در خدمت شما عزیزان می باشد. از این به بعد می توانید با اطمینان کامل و با خیال آسوده به خرید وسایل خوشنویسی بپردازيد.

نتیجه:

در این مقاله سعی شد تا شما عزیزان را با تعدادی از ابزارهای خوشنویسی آشنا کنیم. همواره این نکته را به یاد داشته باشید که برای شروع این حرفه و ورود به عرصه خوشنویسی به حداقل ترین ابزار  های خوشنویسی ممکن نیازمندید. فقط یک قلم خوشنویسی و کاغذ و دوات و چند ابزار که بتوان با آن به خوشنویسی پرداخت. شما برای شروع به هیچ ابزار گران قیمتی نیاز ندارید و تنها با هزینه اندک می توانید وسایل خوشنویسی لازم را برای شروع کار و آموزش خوشنویسی  تهیه کنید و در آینده و قدرت مند شدن شما در این عرصه، به خرید وسایل حرفه ای تر بپردازید.